Zabytki

Puszcza Niepołomicka to zdecydowanie największa atrakcja tego regionu, ale nie jedyna. W jej okolicach znajduje się wiele innych ciekawych miejsc, które warto zobaczyć. Poniżej znajdziecie krótkie opisy wybranych miejsc z okolic Puszczy, które obowiązkowo powinien zwiedzić każdy turysta.

Zamek Królewski w Niepołomicach

Ta gotycka budowla, pochodząca z I połowy XIV wieku, została wzniesiona z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. Zamek stanowił ongiś myśliwską "bazę", z której wyruszały wyprawy do Puszczy Niepołomickiej. W późniejszych czasach kolejni polscy władcy - Władysław Jagiełło, Zygmunt I Stary oraz Zygmunt August - przeprowadzili liczne przebudowy, którym zamek zawdzięcza swój obecny kształt. Dzięki królowej Bonie przy południowej ścianie utworzono wspaniałe, włoskie ogrody. W XVII wieku, w wyniku "potopu szwedzkiego" zamek podupadł, a w czasie rozbiorów Austriacy urządzili w nim koszary. Renowacja zamku rozpoczęła się w 1991 roku, gdy obiekt stał się własnością Gminy Niepołomice. Obecnie budynek jest już całkowicie odrestaurowany. W komnatach zamkowych mieści się muzeum, hotel i restauracja. Jest to również miejsce koncertów i innych wydarzeń kulturalnych. Legenda mówi, że w podziemiach najstarszej części zamku znajduje się kamień z wawelskiej kaplicy Gereona, przywieziony tu przez Kazimierza Wielkiego. Badania naukowców potwierdziły istnienie w tej części zamku czakramu, mającego korzystny wpływ na zdrowie człowieka.

Kościół Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach

Kościół został zbudowany w latach 1350-1358 z rozkazu króla Kazimierza Wielkiego, który chciał w ten sposób podziękować Bogu, za odniesione na Rusi zwycięstwo (22 czerwiec 1349). Budowla została wzniesiona w stylu gotyckim. W 1596 roku Jan Branicki - starosta Niepołomic - ufundował renesansową kaplicę grobową dla swoich rodziców. W 1640 roku Stanisław Lubomirski wybudował kaplicę św. Karola Boromeusza. To właśnie w tym miejscu znajduje się przywieziony z Bolonii obraz św. Karola, przed którym 400 lat temu miało miejsce cudowne uzdrowienie Anny Branickiej. Obok kościoła znajduje się zabytkowa dzwonnica z 1837 roku.

Kopiec Grunwaldzki

Kopiec stoi na miejscu zwanym Wężową Górą. Początkowo znajdował się tutaj krzyż, upamiętniający prześladowania dzieci z Wrześni. Dopiero w 1910 roku, członkowie Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" postanowili usypać kopiec, upamiętniający 500 rocznicę zwycięstwa pod Grunwaldem. W trwającym przez 5 lat sypaniu (1910 - 1915) brali udział Polacy, pochodzący z wszystkich trzech zaborów. Na szczycie kopca znajduje się kamienny obelisk z napisem: "Grunwald 1410 - 1910". Legenda mówi, że w okolicach Wężowej Góry znajduje się wyjście tajnego korytarza, prowadzącego do niepołomickiego zamku.

Ratusz w Niepołomicach

Znajdujący się przy Placu Zwycięstwa, niepołomicki ratusz został wybudowany w 1903 roku. Jego projektantem był słynny architekt i konserwator sztuki, Jan Sas-Zubrzycki. Obecnie budynek ten jest siedzibą Urzędu Miasta i Gminy Niepołomice. W 2003 roku, z okazji setnej rocznicy powstania obiektu, gmina przeprowadziła remont zewnętrznej elewacji i niektórych wnętrz, dzięki czemu został przywrócony historyczny charakter budynku.

Klasztor Benedyktynek w Staniątkach

Jest to pierwszy zespół klasztorny sióstr Benedyktynek w Polsce. Został on wybudowany w 1200 roku dla Wizenny - córki fundatora klasztoru, Klemensa Jaksy. W skład klasztoru wchodzą: gotycki kościół, dzwonnica, cmentarz, spichlerze z 1777 roku, klasztory z XVI i XVII wieku, dom kapelana, zabudowania gospodarcze dawnego folwarku, rządcówka oraz budynek dawnej szkoły dla szlachcianek. Całość otacza wysoki mur z barokową bramą wjazdową. Znajduje się tu namalowany na drewnie, wspaniały obraz Matki Boskiej Bolesnej. W XVII wieku klasztor został splądrowany przez Szwedów. Według legendy jeden ze szwedzkich żołnierzy zdecydował się zostać w klasztorze na zawsze, jako ogrodnik, czemu nazwę zawdzięcza tamtejszy "Ogród szwedzki". Dzięki znajdującym się nieopodal Niepołomicom, klasztor odwiedzany był przez wielu polskich władców m.in. Władysława Jagiełłę, Zygmunta Starego, Stefana Batorego i wielu innych.

Park w Niepołomicach

Naprzeciwko Zamku Królewskiego znajduje się założony w 1926 roku park. Liczne alejki oraz dziecięcy plac zabaw uczyniły z niego popularne miejsce spacerów i spotkań. Latem, na znajdującej się w parku scenie odbywają się występy i pokazy artystyczne. Miejsce to jest szczególnie oblegane podczas dorocznych Dni Niepołomic. Naprzeciwko sceny, w samym centrum parku, rośnie "Dąb Wolności" posadzony 7 listopada 1918 roku podczas uroczystości z okazji odzyskania przez Polskę niepodległości. Po II Wojnie Światowej park podupadł, lecz w latach 1993-1994 został gruntownie odrestaurowany. W parku znajduje się również pomnik upamiętniający żołnierzy walczących podczas II Wojny Światowej, z podniosłym napisem: "Zginęli abyśmy mogli żyć". Na terenie parku zlokalizowana jest też niepołomicka Izba Regionalna, w której można obejrzeć bogatą wystawę starych przedmiotów codziennego użytku, takich jak skrzynie, kołowrotki, czy balie. Odbywają się tu również zajęcia z modelarstwa i konserwatorstwa. Izba powstała z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Niepołomickiej oraz Burmistrza Miasta i Gminy Niepołomice. Uroczyste otwarcie miało miejsce 3 czerwca 2001 roku, podczas X Dni Niepołomic. Budynek, w którym mieści się Izba pełnił dawniej funkcję stodoły, co podkreśla tematykę wystawy.

Mauzoleum Żeleńskich

W miejscowości Brzezie znajduje się, wybudowany w 1924 roku kościół, który zajmuje miejsce swojego poprzednika z XIV wieku. Na jego dziedzińcu znajduje się kaplica, powstała w 1903 roku. Ta klasycystyczna budowla stanowi mauzoleum, związanej z Puszczą Niepołomicką rodziny Żeleńskich. Projekt kaplicy stworzył przyjaciel Żeleńskich- Władysław Ekielski. Wewnątrz znajduje się wiele napisów, upamiętniających członów rodziny. Na jednej z zewnętrznych ścian znajduje się napis: "Na cześć przodków rodziny Żeleńskich, którzy przez cztery wieki swe gniazdo rodzinne w całości utrzymali dla potomków z wolą i pragnieniem, aby w największym doń przywiązaniu nigdy nie ustawali. Stanisław z Żelanki Żeleński grobowiec ten wystawił w roku 1903."

Pałac Żeleńskich w Grodkowicach

Według historyków, pierwszy dwór rodu Żeleńskich w Grodkowicach musiał powstać jeszcze w XV wieku, jednak obecna, eklektyczna budowla została wzniesiona w 1902 roku, na polecenie ówczesnego właściciela Grodkowic, Władysława Żeleńskiego. Projektantem pałacyku był znany krakowski architekt, Teodor Talowski. Nad głównym wejściem umieszczony został napis: "Sibi amico et posteritati" ("Sobie, przyjacielowi i potomności"). Wokół dworu znajduje się równie piękny ogród z fontanną. W roku 1945 majątek Żeleńskich przeszedł na własność państwa. Obecnie, dworek stanowi siedzibę dyrekcji Zakładu Doświadczalnego Hodowli i Aklimatyzacji Roślin.

Królewskie Dęby

Związany z legendą o bohaterskiej Justynie, Dąb Batorego znajduje się w Sitowcu. Niestety w 23 maja 2003, w 600-letnie wówczas drzewo uderzył piorun i pierwotny dąb runął, jednak obecnie można podziwiać jego młodego następcę zasadzonego w tym samym roku. Całkiem niedaleko, przy Drodze Królewskiej znajdziemy Dąb Augusta II zasadzony w 1875 roku na miejscu swojego poprzednika, pod którym 27 września 1730 spoczywał król August II wraz z orszakiem myśliwskim. Pierwotny dąb mogło obiąć aż 12 mężczyzn! W pobliżu rezerwatu Gibiel zlokalizowany jest Dąb Jagielloński. Choć mocno nadgryziony przez czas, stanowi on obecnie największy ze słynnych dębów. Niegdyś w tej okolicy znajdował się również Dąb Królewski, jednak drzewo runęło (najprawdopodobniej w 2010 roku) i jego spoczywający w Puszczy pień powoli przechodzi do historii.

13 maja 2006 roku w ogrodach królowej Bony przy Zamku w Niepołomicach posadzono Dąb Papieski upamiętniający 25. rocznicę zamachu na Jana Pawła II. Drzewo ma ciekawy rodowód, bowiem żołądź, z którego wyrosła sadzonka Dębu Papieskiego pochodzi od słynnego dębu „Chrobry” z Dolnego Śląska. Drzewu towarzyszy znajdujący się nieopodal Dąb Kazimierz, posadzony 27 kwietnia 2008 roku dla upamiętnienia 650 rocznicy konsekracji Kościoła w Niepołomicach.

Kirkut w Niepołomicach

Przy ul. Bohaterów Getta w Niepołomicach zlokalizowany jest zabytkowy cmentarz żydowski założony w drugiej połowie XIX wieku. Pierwotnie powierzchnia nekropolii wynosiła 0,5 ha, jednak po II wojnie światowej została pomniejszona przez okoliczną zabudowę. Na terenie cmentarza zachowało się około 30 nagrobków (wykonanych w piaskowcu bądź marmurze) z napisami w języku hebrajskim, a także fragment oryginalnego zabytkowego muru. Na niektórych macewach można dostrzec symbole korony, świecznika, dłoni oraz przechylonego dzbana. Obok cmentarza znajdowała się niegdyś synagoga, jednak została spalona przez okupanta w 1941 roku. Od 1916 roku kirkut stanowi miejsce spoczynku pierwszego niepołomickiego rabina Józefa Tetelbauma. Znajduje się tu również grób austriackiego żołnierza pochodzenia żydowskiego, Josefa Austerweil z 32 pułku piechoty Landsturmu (podczas I wojny światowej założono tu cmentarz wojskowy nr. 328).

(Pomnik żołnierzy AK).

Inne miejsca pamięci

Na terenie Puszczy Niepołomickiej znajdziemy wiele innych ciekawych miejsc pamięci takich jak kapliczki, miejsca pochówku, pomniki. Oto kilka z nich:

  • Mogiła zbiorowa Żydów zamordowanych w czasie II wojny światowej (przy ścieżce edukacyjnej).
  • Mogiła zbiorowa Żydów z 25 sierpnia 1942 r. (przy Drodze Złodziejce niedaleko Rezerwatu Dębina).
  • Miejsce martyrologi z lat 1939-1943 (przy ścieżce edukacyjnej).
  • Miejsce marytrologi z 1943 r. w Chodyni (Las Grobla).
  • Cmentarz wojenny nr. 325 oraz zabytkowe kapliczki w Poszynie.
  • Cmentarz wojenny nr. 329 z 1914 r. oraz kapliczka z 1819 r. w Podborze.
  • Pomnik i mogiła żołnierzy 5 Pułku Strzelców Podhalańskich, poległych 9 września 1939 r. w Osikówce (przy zielonym szlaku).
  • Obeliski upamiętniające nadleśniczego Tadeusza Irzabka oraz dyrektora OZLP Stanisława Majewskiego przy leśniczówce w Poszynie.
  • Pomnik żołnierzy AK, bohaterów zamachu na Generalnego Gubernatora Hansa Franka przy linii kolejowej (na trasie szlaku Żeleńskich oraz szlaku konnego).
  • Zabytkowa kapliczka z 1856 r. we wsi Cudów (ulica Podlesie).
  • Kapliczka św. Huberta z 2005 r. przy Drodze Królewskiej w Przyborowie.

Inne okoliczne zabytki

  • Zabytkowe wiejskie budownictwo drewniane z Kłaja – 30 chat w konstrukcji zrębowej.
  • Zabytkowy kościół pw. Przemienienia Pańskiego z 1924 r. w Brzeziu.
  • Zabytkowy układ wsi typu okólnica w Zaborczu.
  • Zabytkowy kościół pw. Opieki NMP z lat 1878-1881 w Zaborczu.
  • Kościół drewniany pw. św. Joachima z 1764 r. w Krzyżanowicach (w 1794 r. przeniesiony z Bochni).
  • Grodzisko „Chełm” oraz kościół pw. Jana Chrzciciela z 1753 r. w Chełmie.
  • Kościół drewniany pw. św. św. Piotra i Pawła z XVIII w. w Bodzanowie.

Komentarze: